"Oumense het blotvoet gebruik": Nederlandse taalresten in de variëteiten van het Afrikaans

Samenvatting

Het Buro van die WAT heeft een onderzoek ontwikkeld naar alle variëteiten van het Afrikaans. Een deelproject hiervan is het hier te bespreken onderzoek naar Nederlandse taalresten in de variëteiten van het Afrikaans. Uit eerdere studies is gebleken dat er nog veel Nederlandse taalresten aanwezig zijn; de Nederlandse taal en in het bijzonder de Holland-variant uit de 16e en 17e eeuw heeft immers een sterke invloed gehad op (het ontstaan van) het Afrikaans. Via vragenlijsten is er bij 183 informanten uit de Noord-Kaap en de West-Kaap nagegaan of er nog Nederlandse taalresten aanwezig zijn in de variëteit die zij spreken, zowel op fonetisch als op lexicaal gebied. Gebleken is uit onderzoek dat er op beide gebieden nog Nederlandse resten te vinden zijn. In de spraakklanken blijkt er vooral nog sprake te zijn van de [ø] waar standaard Afrikaans de [e] heeft en, in mindere mate, komt de [y] voor in plaats van de [œy]. Opvallend is dat de [«i]/[i]-wisseling veel minder voorkomt, terwijl er in het Nederlands een parallelle ontwikkeling is geweest in de diftongering van [y] en [i]. Kennelijk heeft het Afrikaans hier een eigen ontwikkeling ondergaan. De meeste fonetische taalresten zijn gevonden in Namaqualand, met name bij informanten met weinig opleiding en iets meer bij vrouwen dan bij mannen.Op lexicaal gebied ziet het beeld er heel anders uit. Zowel in woordbetekenis als wat betreft de kennis van idiomen blijken er nog veel Nederlandse taalresten aanwezig te zijn. Hier scoort vooral de Moslimgemeenschap in Kaapstad erg hoog, terwijl daar nauwelijks fonetische resten zijn aangetroffen. Informanten met meer schoolopleiding scoren hier hoger dan die met lagere schoolopleiding of minder en bij mannen noteren we meer lexicale resten dan bij vrouwen.Tot slot zijn er op lexicaal en op fonetisch gebied een aantal indirecte resultaten uit het onderzoek voortgekomen die eveneens wijzen op de aanwezigheid van Nederlandse taalresten.<b>Trefwoorden:</b> woordeboek van die afrikaanse taal; inventarisatie van relicten; nut van taalbeschrijving; vragenlijst; invloed van het nederlands op het afrikaans; fonetische taalresten; klankwisseling; lexicale taalresten; woordbetekenis; idiomen; correlaties met geslacht; opleiding en leeftijd; indirecte resultaten