Cultural Aspects in the Shona Monolingual Dictionary Duramazwi Guru reChiShona*

Résumé

Abstract: In the compilation of dictionaries, lexicographers also take cognisance of the culture which is inherent in a language. This article will look at the way the cultural aspect is interwoven in the practice of dictionary making. Language is at the core of culture and it is the major vehicle for the transmission of a people's beliefs and values. Language is also an expression of social struc-tures and attitudes. No culture can exist which does not have a natural language at its centre. A language thus reflects a particular culture. Culture in this article will be taken to mean whatever a person must know in order to function in a particular society (Wardhaugh 1998: 215). The article will look at two aspects: (1) the interrelationship between language and culture and its bearing on lexicography; and (2) the treatment of cultural aspects in Duramazwi Guru reChiShona (2001). Examples used in this article are drawn from the advanced Shona monolingual dictionary Duramazwi Guru reChiShona, and other Shona dictionaries, both monolingual and bilingual.Keywords: CULTURAL COMPETENCE, CULTURAL ASPECTS, CULTURAL MEANING, CULTURE, DICTIONARY, EUPHEMISM, EXTENDED MEANING, IDIOM, LEXICOGRAPHY, PROVERBS, SHONA, SHONA SOCIETY, TABOOOpsomming: Kulturele aspekte in die Sjona- eentalige woordeboek. By die samestelling van woordeboeke neem leksikograwe ook kennis van die kultuur wat inherent aan 'n taal is. Hierdie artikel sal kyk na die manier waarop die kulturele aspek verweef is met die praktyk van woordeboekmaak. Taal lê aan die kern van kultuur en dit is die hoofmedium vir die oordrag van 'n volk se opvattings en waardes. Taal is ook 'n uitdrukking van sosiale strukture en houdings. Geen kultuur kan bestaan wat nie 'n natuurlike taal as middelpunt het nie. 'n Taal weerspieël gevolglik 'n bepaalde kultuur. Kultuur in hierdie artikel sal verstaan word om alles te beteken wat 'n persoon moet weet om in 'n betrokke maatskappy te funksioneer (Wardhaugh 1998: 215). Die artikel sal na twee aspekte kyk: (1) die onderlinge verband tussen taal en kultuur en die betrekking daarvan op die leksikografie; en (2) die behandeling van kulturele aspekte in Duramazwi Gura reChiShona (2001). Voorbeelde wat in hierdie artikel gebruik word, is afkomstig uit die gevorderde Sjona- eentalige woordeboek Duramazwi Guru reChiShona, en ander Sjonawoordeboeke, sowel een-talig as tweetalig.Sleutelwoorde: EUFEMISME, IDIOOM, KULTURELE ASPEKTE, KULTURELE BETEKENIS, KULTURELE VAARDIGHEID, KULTUUR, LEKSIKOGRAFIE, SJONA, SJONASAME-LEWING, SPREEKWOORDE, TABOE, UITGEBREIDE BETEKENIS, WOORDEBOEK