Uitdagings vir die Afrikaanse leksi-kograaf ten opsigte van Nederland-se lemmata in 'n vertalende Neder-lands-Afrikaanse woordeboek*

Abstract

Opsomming: Voor Pampus liggen het 'n oordragtelike betekenis en idiomatiese status in Ne-derlands verwerf, maar is gewoonlik onbekend aan die Afrikaanse leksikograaf buite die Neder-landse konteks. Vir 'n Afrikaanse leksikograaf met sy unieke verwysingsraamwerk en kulturele en sosiale waardeoordele word dit slegs in 'n Nederlandse milieu duidelik waarom die leksikografiese redigering van Nederlandse lemmata in 'n vertalende Nederlands-Afrikaanse woordeboek so 'n groot uitdaging inhou, ten spyte van die feit dat die twee tale so nou verwant is. Taalversteuring en -beïnvloeding vind makliker plaas tussen nou verwante tale. Taalrelatiwisme impliseer dat elkeen van die betrokke tale 'n unieke soort perspektief op die taaleie werklikheid bied vanweë 'n unieke lewens- en wêreldbeskouing wat 'n inherente deel uitmaak van 'n betrokke moedertaal. Belangrike metaleksikografiese riglyne sluit die oordeelkundige aanwending van pragmatiese leiding (bv. etikette), goedgekose, verhelderende sitate en poëme en relevante gebruiksleiding in. Dit kan die teikengebruiker van 'n vertalende woordeboek 'n insig gee in die unieke en kultuurspesifieke woordeskatelemente wat die tale van mekaar onderskei.Sleutelwoorde: NOU VERWANTE TALE, VERTALENDE NEDERLANDS–AFRIKAANSE WOORDEBOEK, BRONTAAL, DOELTAAL, SKUIFFUNKSIE, OMKERING, KOMBINASIELEM-MA, UNIEKE VERWYSINGSRAAMWERK, SOSIO-KULTURELE WAARDEOORDELE, TAAL-VERSTEURING EN -BEÏNVLOEDING, TAALRELATIWISME, SAPIR–WHORF-HIPOTESE, LIN-GUISTIESE RELATIWITEIT EN DETERMINISME, METALEKSIKOGRAFIESE RIGLYNE, KOL-LOKASIES, ETIKETTE, PRAGMATIESE LEIDING, SITATE, POËME, GEBRUIKSLEIDING, RAME, METATAAL, TWEETALIGE LEKSIKOGRAFIEAbstract: Challenges for the Afrikaans Lexicographer with regard to Dutch Lemmata in a Dutch-Afrikaans Translation Dictionary. Voor Pampus liggen has acquired a metaphorical meaning and idiomatic status in Dutch, but is generally unknown to the Afrikaans lexicographer outside the Dutch context. For the Afrikaans lexicographer with his unique frame of reference and cultural and social value judgements, it becomes clear only in a Dutch milieu why the lexicographical editing of Dutch lemmata in a Dutch-Afrikaans translation dictionary is such a big challenge, despite the fact that the two languages are so closely related. Language interference and influence occur more readily between closely related languages. Lan-guage relativity implies that each of the languages concerned gives a unique perspective on its own reality, because of a unique life- and world-view which form an inherent part of a particular mother tongue. Important metalexicographic guidelines include the judicious application of prag-matic signals (e.g. labels), well-chosen clarificatory citations and made-up examples and relevant guidance as to usage. This can give the target user of such a dictionary an insight into the unique and culture-specific lexical elements which distinguish the two languages from each other.Keywords: CLOSELY-RELATED LANGUAGES, DUTCH-AFRIKAANS TRANSLATION DICTIONARY, SOURCE LANGUAGE, TARGET LANGUAGE, SHIFT FUNCTION, REVERSAL, COMBINATION LEMMA, UNIQUE FRAME OF REFERENCE, SOCIO-CULTURAL VALUE JUDGEMENTS, LINGUISTIC INTERFERENCE AND INFLUENCE, LANGUAGE RELATIVISM, SAPIR-WHORF HYPOTHESIS, LINGUISTIC RELATIVITY AND DETERMINISM, METALEXI-COGRAPHICAL GUIDELINES, COLLOCATIONS, LABELS, PRAGMATIC SIGNALS, CITA-TIONS, MADE-UP EXAMPLES, GUIDANCE FOR USE, FRAMES, METALANGUAGE, BILIN-GUAL LEXICOGRAPHY